Sandew Hira over de impact van kolonialisme en slavernij op Westerse denkwijzen
 |
| Cover van boek: Decolonizing The Mind van Sandew Hira |
Een van de bijdragen tijdens het symposium was van historicus en publicist Sandew Hira. In zijn toespraak betoogde hij dat het slavernijverleden niet slechts een bron van collectieve pijn en woede is, maar vooral een kwestie van beschaving: een noodzakelijke transitie van een koloniale naar een dekoloniale samenleving.
Stelling 1: De toekomst van het slavernijverleden is een kwestie van beschaving
Het gaat niet alleen om individuele woede, pijn en verdriet van nazaten van tot slaaf gemaakten. Het gaat om de transitie van de Europese beschaving: van een koloniale naar een dekoloniale beschaving.
Van pijn naar beschavingsvraagstuk
De huidige positionering van het slavernijverleden is terecht gefocust op de woede, pijn en het verdriet van de nazaten over het historisch onrecht dat het zwarte volk is aangedaan. Een toekomstige positionering zou ook moeten gaan om het plaatsen van dat onrecht in de context van de meest misdadige beschaving in de wereldgeschiedenis: de Europese beschaving. De beleidsimplicaties van die twee benaderingen zijn heel verschillend.
Wat is beschaving?
Een beschaving is een collectie van samenlevingen gebaseerd op een specifieke vorm van kennisproductie, die aangeeft hoe een samenleving economisch, sociaal, politiek en cultureel moet worden ingericht, en welke waarden en normen de basisuitgangspunten zijn voor de maatschappij.
De fundamenten van de Europese beschaving
De Europese beschaving is in de eerste 150 jaar gebaseerd op christelijke theologie en daarna op de witte Verlichting. Daarvoor leefde wit Europa in een intellectuele duisternis – vandaar de term “de Verlichting”.
Het economische fundament: koloniale roof
De koloniale wereldeconomie begon in de 16e eeuw met het tot slaaf maken van de volkeren van Abya Yala (voormalig Latijns-Amerika), wiens goud, zilver en mineralen werden gestolen. Ze werden gedwongen tot gratis arbeid voor de Europeanen. Het begon niet met tot slaafgemaakten uit Afrika. Dat leidde tot de genocide van ongekende orde. Binnen een paar generaties werd 95% van de bevolking van Abya Yala uitgeroeid.
Europese slavernij, niet trans-Atlantische slavernij
De slavernij van Afrikanen wordt vaak ten onrechte de “trans-Atlantische slavernij” genoemd. Maar het waren Europeanen die het systeem uitvoerden – dus: Europese slavernij. Dat systeem heeft 400 miljoen Afrikanen gedurende 3,5 eeuw gratis laten werken.
Van genocide tot miljarden uren arbeid
Om 12 miljoen Afrikanen levend te krijgen aan de kust, werden er eerst 20 tot 50 miljoen vermoord. 2 miljoen stierven onderweg. Hun kinderen en kindskinderen werkten 350 jaar lang gratis voor Europeanen. Met deze arbeid en de roof van grondstoffen is de economische basis van Europa gelegd.
De vergeten economische dimensie
Als beleid uitsluitend focust op pijn en verdriet, verlies je het economische fundament uit het oog. De beschavingsoptiek stelt de vraag centraal: Wat is de omvang van Europa’s schuld aan gestolen arbeid en grondstoffen? En: hoeveel compensatie is rechtvaardig?
Herstelbetalingen: een ongemakkelijke maar noodzakelijke discussie
Herstelbetalingen zijn net zo ongemakkelijk als Zwarte Piet dat lang was. Maar ongemak is geen reden om te zwijgen.
Westerse landen hebben zelf herstelbetalingen afgedwongen
- In de opiumoorlogen moest China herstelbetalingen betalen aan Europese mogendheden.
- In 1825 dwongen de Fransen Haïti 150 miljoen goudfranken te betalen voor onafhankelijkheid – onder dreiging van oorlog en herinvoering van slavernij.
- Indonesië moest 4,5 miljard gulden aan Nederland betalen voor “verloren goederen”.
Herstelbetalingen moeten ook teruggedraaid worden. Het debat gaat niet alleen over compensatie voor slachtoffers, maar ook over het terugbetalen van herstelbetalingen die koloniale machten ten onrechte ontvingen.
Het sociale fundament: racisme in drie vormen
De Europese beschaving is gebaseerd op racisme:
- Theologisch racisme: gebaseerd op christelijke theologie.
- Biologisch racisme: gebaseerd op uiterlijkheden (1650–1850).
- Cultureel racisme: superioriteit van westerse cultuur na de afschaffing van slavernij.
De blinde vlek in het huidige debat
Wie alleen focust op pijn en verdriet, blijft hangen in biologisch racisme en ziet het culturele racisme van vandaag over het hoofd.
Het politieke fundament: westerse hegemonie
De westerse wereldorde is nog steeds gebaseerd op overheersing, met witte bevolkingsgroepen aan de top – soms zichtbaar bij partijen als Wilders, maar ook subtieler elders.
Het culturele fundament: kolonisatie van de geest
De westerse wetenschap legitimeert sociale ongelijkheid. Economie wordt gepresenteerd als ‘natuurwet’, terwijl het in werkelijkheid om ethische keuzes gaat – voor of tegen rechtvaardigheid.
Van woede naar strategie
Hoe zet je woede, pijn en verdriet om in strategie? In een interview vraagt Dave Chappelle aan Maya Angelou wat het met haar deed dat Malcolm X en King vermoord zijn. Haar antwoord: "Je moet boos zijn. Maar verbittering is als kanker: het vernietigt de gastheer." Je moet dus boos zijn, maar constructief: spreken, schrijven, dansen, stemmen – maar nooit zwijgen.
Stelling 2: Het initiatief moet bij de sociale beweging blijven
Het initiatief voor de toekomst van slavernij moet in handen blijven van de sociale beweging die excuses en beleid heeft afgedwongen – en niet overgedragen worden aan de overheid of door haar gefinancierde instituten.
